यद्यावत् क्रियते तस्य तावत् फलम्। अधिकं कुर्मः अधिकं प्राप्नुमः।
ध्येयमार्गे प्रयत्नाधिक्येन लक्ष्यं, कार्ये श्रमाधिक्येन धनं,
अध्ययनाधिक्येन विद्यां कलां च नरः अधिगच्छति। बाल्ये यः अधिकम् उद्यमशीली,
सः प्रौढो भूत्वा स्वस्य कार्यक्षेत्रे कुशलः, दक्षश्च भूत्वा लोके धन-कीर्ति-वस्तु-सुखार्जनमार्गान् च निःसन्देहं सुसरलं
प्राप्नोति।
परं तु ‘अति सर्वत्र वर्जयेदि’ति कुत्रचिदुच्यते। ‘अधिकं क्रियते चेदधिकं फलमि’ति अन्यत्र। तर्हि कथमत्र परिहारः? अति-अधिकयोः अन्तरमस्ति।
‘अति’ नाम सीम्नः पारं गत्वा,
शक्तिमतिक्रम्य, प्रकृतेः (निसर्गस्य) नियमभङ्गं
कृत्वा चाचरणम्। ‘अधिकं’ नाम
यावच्छक्ति यत्क्रियते ततोऽधिकं, ततः किञ्चित् क्रमशः अग्रे गत्वा,
विस्तरणमात्रं, येन मर्यादाविच्छेदो न भवति।
कदाचित् उच्यते, भक्ति-अध्ययन-ध्यान-तपः-पूजादिषु
यदि कोऽपि साधकः अधिकं प्रवर्तेत, तर्हि ‘अति मास्तु’ इति। किन्तु तत्र साधकस्य
शक्तिः, निवारकस्य शक्तिश्च भिद्येते। प्रायस्तत्र साधकः केवलं
अधिकं करोति, ‘अति’ न भवेत्- इति निवारकः
जानातु।
No comments:
Post a Comment